Η ιστορία της ΤΕΔ, της τηλεόρασης που γέννησε τη "Λούφα και Παραλλαγή"
Η Τηλεόραση Ενόπλων Δυνάμεων, ο πρώτος τηλεοπτικός σταθμός στην Ευρώπη που υπαγόταν στον στρατό, εξέπεμψε επίσημα πρόγραμμα στις 27 Φεβρουαρίου του 1966

Η δεκαετία του '60 αποτέλεσε μία περίοδο εκρήξεων. Μια εποχή κοινωνικών και πολιτιστικών αναταράξεων, μια εποχή που άλλαξε μια για πάντα τον κόσμο. Η αύρα της έλουσε και την Ελλάδα μέχρι και το 1967, πριν δηλαδή η στρατιωτική χούντα διαλύσει τα πάντα στη χώρα.

Έναν χρόνο πριν οι Απριλιανοί συνωμότες καταλάβουν με τα όπλα την εξουσία, οι Έλληνες υποδέχονταν ένα καινούριο φρούτο. Την τηλεόραση.

Τον Φεβρουάριο του του 1966 με λίγες μόλις ημέρες διαφορά, βγαίνουν στον αέρα τα δύο πρώτα ελληνικά κανάλια, που έμελλε να αποτελέσουν και τους προγόνους της σημερινής ΕΡΤ1 και ΕΡΤ2.

Επίσημα, βέβαια, η πρώτη τηλεοπτική μετάδοση φέρει την υπογραφή του τηλεοπτικού σταθμού της ΔΕΗ, όμως έμεινε στον «αέρα» για λιγότερο από έναν μήνα, τον Σεπτέμβριο του 1960.

Στις 23 Φεβρουαρίου του 1966 πραγματοποιήθηκε η πρώτη, δίωρη, δοκιμαστική εκπομπή του πειραματικού σταθμού της Ε.Ι.Ρ. Και τέσσερις μέρες αργότερα ήταν η σειρά της Τ.Ε.Δ. βγάλει πρόγραμμα.

Η Τηλεόραση Ενόπλων Δυνάμεων, ο πρώτος τηλεοπτικός σταθμός στην Ευρώπη που υπαγόταν στον στρατό, εξέπεμπψε επίσημα πρόγραμμα στις 27 Φεβρουαρίου του 1966. 

Η ΤΕΔ ήταν ο προπομπός της ΥΕΝΕΔ που με τη σειρά της -το 1982- έδωσε τη θέση της στην ΕΡΤ2. Γνωστή επίσης ως "Κανάλι 10" ή "Δίαυλος 10" λόγω της συχνότητας από την οποία εξέπεμπε.

Για την ιστορία, αλλά πολύ περισσότερο για την ουσία, αξίζει να αναφερθεί πως η ΤΕΔ υπαγόταν στην Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού. Το πρώτο τηλεοπτικό πρόγραμμα μεταδόθηκε από μια κεραία ύψους 16 μέτρων που είχε στηθεί στην ταράτσα του τριώροφου κτιρίου της ΓΥΣ, ενώ η πρώτη εκπομπή ήταν ένα ντοκιμαντέρ για την Κέρκυρα.

Εκείνη την πρώτη ημέρα το πρόγραμμα ήταν:
19:00 : Έναρξη - σήμα σταθμού 
19:03 : Κέρκυρα (ντοκιμαντέρ) 
19:15 : Εσοδεία γνώσεων 
19:45 : Διάλειμμα 
19:55 : Ανακάλυψη της Πενικιλίνης 
20:10 : Για να γνωρίσετε τον Καναδά 
21:10 : Τέλος του προγράμματος - Εθνικός Ύμνος

Μέχρι και τον χειμώνα του 1966 που η ΤΕΔ απέκτησε στούντιο στο Πεδίον του Άρεως, στη ΓΥΣ, το πρόγραμμα έβγαινε από τις εγκαταστάσεις της στα Τουρκοβούνια. Σε ένα μικρό κτήριο όπου παλιότερα στεγαζόταν η  πυροβολαρχία αντιαεροπορικού. Στην αρχή η ΤΕΔ εξέπεμπε τρεις φορές την εβδομάδα και κάθε φορά που έπρεπε να βγει πρόγραμμα ένα Land Rover του στρατού έπαιρνε τεχνικούς, παρουσιαστές και καλεσμένους και τους μετέφερε στα Τουρκοβούνια, από έναν δρόμο επικίνδυνο και δίπλα σε γκρεμό, που πολλές φορές απαιτούνταν οι επιβάτες να κάνουν ένα μέρος του με τα πόδια για ασφάλεια!

Ο αισθητικός Τάκης Καβαλλιεράτος και η Ελίζαμπεθ, στην εκπομπή «Υγεία-μόδα-ομορφιά», Ιανουάριος 1968. (Πηγή: 50xronia.ert.gr)

Στρατιωτικοί και οπλίτες του... χώρου

Επικεφαλής ήταν ο αντισυνταγματάρχης τότε Γ. Μπαλάσκας και ο ταγματάρχης Δ. Σταμάτης και στο τεχνικό τμήμα ο ταγματάρχης Κ. Κουτρουβέλης. Διευθυντής ήταν ο συνταγματάρχης Αλ. Κοντοστάνος που είχε δημιουργήσει μία ομάδα από οπλίτες, που είχαν γνώση τόσο από τον κινηματογράφο όσο και από την τηλεόραση.

Οπλίτες που υπηρετούσαν τη στρατιωτική τους θητεία, και είχαν μετατεθεί στην υπηρεσία καθώς οι περισσότεροι είχαν σχέση -ως πολίτες- με το αντικείμενο, έστω και αν πολλές φορές μετάθεση εκεί ήταν κάτι εξαιρετικά δύσκολο λόγω των πολιτικών πεποιθήσεων τους!

Μην ξεχνάμε άλλωστε πως πρόκειται για μια περίοδο που υπήρχα τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, με την απουσία τους να «κόβει» καριέρες και να κλείνει επαγγελματικές πόρτες. Εκείνη την περίοδο χώρος του κινηματογράφου ήταν διέξοδος για πολλούς αριστερούς.

Μετά από την επιβολή της δικτατορίας, τον Ιούλιο του 1968 δημιουργήθηκε η Υπηρεσία Ενημερώσεως Ενόπλων Δυνάμεων στην οποία υπαγόταν η τηλεόραση. Τον Νοέμβριο του 1970 η τηλεόραση συγχωνεύτηκε με το ραδιόφωνο των ενόπλων δυνάμεων και δημιουργήθηκε η Υ.ΕΝ.ΕΔ. που έμεινε ενεργή μέχρι και τον Οκτώβριο του 1982 όταν με νόμο αποστρατιωτικοποιήθηκε και υπήχθη στο Υπουργείο Προεδρίας.

«Απαράδεκτη ιδιορρυθμία...»

Εκείνη την περίοδο -περίπου έναν χρόνο πριν από τη χούντα- ο στρατός είχε ήδη στην κατοχή του ραδιοφωνικό σταθμό και η είδηση της... επέκτασής του και στην τηλεόραση δεν αντιμετωπίστηκε και πολύ θετικά. 

Μία ημέρα πριν από την πρεμιέρα του σταθμού η εφημερίδα Ελευθερία ζητά επίσημη διάψευση πως οι Ένοπλες Δυνάμεις θα αποκτήσουν δικό τους τηλεοπτικό σταθμό. Όπως αναφέρει: «ήδη το γεγονός, ότι λειτουργεί αποκλειστικώς και μόνον εις την Ελλάδα, ραδιοφωνικός σταθμός των Ενόπλων Δυνάμεων, αποτελεί ιδιορρυθμίαν απαράδεκτον, η οποία θα έπρεπε, από πολλού, να είχε εκλείψει. Αι Ένοπλαι Δυνάμεις δεν χρειάζονται σταθμούς ραδιοφώνου και τηλεωράσεως ιδικούς των».

Η καθημερινότητα που έγινε σενάριο

Η ιστορία της πρώτης αυτής τηλεόρασης που άνηκε στον στρατό ανασύρθηκε πολλά χρόνια αργότερα με κινηματογραφικό τρόπο. Κυριολεκτικά.

Ανάμεσα στους φαντάρους, που πέρασαν από την ΤΕΔ ήταν και άνθρωποι που αρκετά χρόνια αργότερα θα «κινηματογραφούσαν» αυτό το κομμάτι της θητείας τους και θα «γνώριζαν» στους μεταγενέστερους ποια είναι η ΤΕΔ.

Ο Νίκος Περάκης, το 1984, έγραψε και γύρισε μία από τις πιο εμπορικές ελληνικές ταινίες, που άλλαξε σε σημαντικό βαθμό την πορεία του ελληνικού σινεμά και έβγαλε στο προσκήνιο μια πλειάδα νέων ηθοποιών. Μα πάνω απ' όλα σύστησε στους νεότερους την ΤΕΔ, μετέφερε την ατμόσφαιρα από μία μονάδα της Αθήνας με τόσες ιδιαιτερότητες, την περίοδο που η Ελλάδα έμπαινε στο γύψο και -όπως έχει γραφτεί στο παρελθόν- συντέλεσε καθοριστικά στη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης για τη δικτατορία. Με τον ίδιο τον δημιουργό να έχει επισημάνει: «Τα γεγονότα είναι μόνο κατά το 95% αληθινά, αλλά μόνο επειδή η πραγματικότητα ήταν ακόμη πιο παράλογη...»

Η «Λούφα και Παραλλαγή» είναι ίσως η κορυφαία ελληνική ταινία που καταπιάνεται με τον στρατό. Είναι σίγουρα μία από τις πιο επιτυχημένες στη μετά Finos Film εποχή και καταφέρνει με έναν… ανεξήγητο τρόπο να μην δείχνει, ακόμα και τώρα 40 περίπου χρόνια μετά από τη δημιουργία της -και 55 μετά από τα γεγονότα που αφηγείται- ξεπερασμένη.

«Η ιδέα για μια ταινία γύρω από τη θητεία μας στην Τηλεόραση Ενόπλων Δυνάμεων υπήρχε από τη μέρα που απολυθήκαμε, αλλά ισχυρή πίεση δέχτηκα από τον Γιώργο Πανουσόπουλο μετά την Άρπα Colla (1982). Δεν θυμάμαι αν μάζεψα τότε τον "σκληρό πυρήνα" των φαντάρων της Γ' Διεύθυνσης της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού για να καταγράψουμε τις πιο ενδιαφέρουσες στιγμές της θητείας μας ή μετά την επιτυχία της ταινίας, όταν μου ζήτησε η STEFI να γράψω 50 επεισόδια για μια τηλεοπτική σειρά - η σειρά γυρίστηκε είκοσι χρόνια αργότερα, αλλά αυτό είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία. Αυτό που θυμάμαι σίγουρα είναι ότι το σενάριο το έγραφα στο Βερολίνο σε μια ηλεκτρική OLYMPIA, έχοντας μπροστά μου καρτέλες με τις ιστορίες μας και ένα ημερολόγιο με τα «ιστορικά» συμβάντα της περιόδου που υπηρέτησα» έχει αναφέρει ο Νίκος Περάκης, δημιουργός της Λούφας και Παραλλαγής, που το 1984 που βγήκε στους κινηματογράφους έκοψε περί τα 400 χιλ. εισιτήρια, περισσότερα από κάθε άλλη της σεζόν 84/85.

Χαρακτήρες για να ταυτιστείς

Χαρακτήρες για να ταυτιστείς

Οι ήρωες της ταινίας μοιάζουν παζλ φτιαγμένα από χαρακτήρες του περίγυρού μας. Πόσοι άλλωστε δεν αναγνωρίζουν πολύ οικεία στοιχεία στον Μπαλούρδο, στον Λάμπρου, τον Παπαδόπουλο ή ακόμα και τον Σαββίδη; Πόσοι δεν έχουν ταυτιστεί με τον Καραμάνο, τον πιο τραγικό ήρωα της ταινίας;

Η νοοτροπία των βαθμοφόρων, των υπευθύνων, της κεφαλής, αντικατοπτρίζεται στους εξαρτώμενους, εξουδετερώνει τις δικές τους δυνατότητες, προσαρμόζοντάς τις σε μηδενικές απαιτήσεις. Ένας έμπειρος οπερατέρ, ένας ταλαντούχος γραφίστας, ένας δημοσιογράφος ανταποκριτής του Reuters και τηλεσκηνοθέτης, ένας μοντέρ και ένας μεταφραστής δεν αισθάνονται ότι μπορούν να αποδώσουν, έστω σε κάποιο ποσοστό ανάλογο με τις πραγματικές του δυνάμεις, αφού ο αξιωματικός θα τους περιορίσει γρήγορα στους στενούς του ορίζοντες, έγραψε χαρακτηριστικά η ιστορικός ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου Ελίζα Δελβερούδη στο έντυπο έκθεσης που οργάνωσε για την ταινία το ΜΙΕΤ τον Νοέμβριο 2017 - παράλληλα με το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Ο ίδιος ο Νίκος Περάκης έχει αναφερθεί στο χτίσιμο αυτών των χαρακτήρων. «Το πιο δύσκολο ήταν η σύμπτυξη περισσότερων πραγματικών προσώπων στους λίγους βασικούς χαρακτήρες των φαντάρων αξιωματικών της ταινίας. Στον γραφίστα Μαρλαφέκα πχ έχουν εισρεύσει τρεις, μεταξύ άλλων και η αφεντιά μου. Μόνο ο Πανουσόπουλος είναι σχεδόν ατόφιος ως Παπαδόπουλος. Τώρα που τα αδικήματά τους έχουν παραγραφεί μπορώ να «δώσω» μερικούς από τους γνωστούς ή λιγότερο ήρωες που με ενέπνευσαν όπως ο Βασίλης Αλεξάκης, ο Μανώλης Μαριδάκης, ο Χρήστος Μάγγος, ο Άρης Σταύρου, Γιάννης Οικονόμου, ο Δημήτρης Τσιλίδης, ο Νιόνιος Σταθόπουλος... αρκετά» έχει πει χαρακτηριστικά αποκαλύπτοντας παράλληλα πόση άνθρωποι που τα μετέπειτα χρόνια έγραψαν τεράστια διαδρομή στον κινηματογράφο πέρασαν από την -πραγματική- ΤΕΔ.

Αλλά και από την κινηματογραφική...

Για του λόγου το αληθές αρκεί μια ματιά στη φωτό που ακολουθεί, από τα γυρίσματα. Με τον Νίκο Περάκη να έχει στο πλάι του δύο ακόμα μεγάλους Έλληνες σκηνοθέτες, τον Γιώργο Πανουσόπουλο και τον Γιώργο Τσεμπερόπουλο.

Η αναβίωσή της μέσα από την τηλεόραση

Αρκετά χρόνια μετά από την ταινία, ήρθε η ώρα Λούφα και Παραλλαγή να περάσει στην τηλεόραση. 

«Δεκαπέντε χρόνια μετά και μόνο λόγω της εμπορικής επιτυχίας των “Σειρήνων στο Αιγαίο” τα λεγόμενα εμπορικά κανάλια ζήτησαν μια «στρατιωτική σειρά», η οποία όμως θα διαδραματιζόταν στον παρόντα χρόνο» έχει αναφέρει ο Νίκος Περάκης. «Στο μεταξύ η ΝΕΤ είχε πεισθεί ότι με την «Λούφα, η σειρά» θα μπορούσε να επεξεργασθεί το απωθημένο παρελθόν της σαν ΤΕΔ».

Η σειρά πήγε σε δύο σεζόν, υπήρξαν σκηνές που χρησιμοποιήθηκαν πλάνα από την ταινία, ψηφιακά επεξεργασμένα, και η «Λούφα» επανήλθε στην επικαιρότητα. Μάλιστα εδώ και κάποιες εβδομάδες η ΕΡΤ την έχει συμπεριλάβει στην ψηφιακή της πλατφόρμα (ERTflix).

Παράλληλα είχε τη δυνατότητα να αναπτύξει περισσότερο κάποια περιστατικά σε σχέση με την ταινία. Όπως για παράδειγμα τη μεταφορά των φαντάρων στα Τουρκοβούνια, τη διαδρομή με τον γκρεμό ή τους ανθρώπους που ζούσαν στα αυθαίρετα, ή τις σκηνές που έχουν να κάνουν με την θρυλική συναυλία των Rolling Stones στο γήπεδο του Παναθηναϊκού. 

Επίσης χρησιμοποιήθηκαν πλάνα που είχαν σωθεί από το αρχείο της ΤΕΔ, όπως για παράδειγμα η ορκωμοσία των κινηματιών «που είχε γυρίσει ο Πανουσόπουλος και το πλάνο του συνταγματάρχη Μακαρέζου με την σκιά του χερουλιού μιας λάμπας γραφείου πάνω στο κούτελό του. Η αυτάρασκεια των πραξικοπηματιών ήταν τόσο μεγάλη που δεν πρόσεχαν τέτοιες λεπτομέρειες και ο Πανουσόπουλος γλίτωσε το στρατοδικείο»! Είδαμε επίσης πλάνα από την πολεμική αρετή, η... αισθητική της οποίας επηρέασε σε αρκετά επεισόδια τους σεναριογράφους της σειράς (μετά από το 5ο επεισόδιο το σενάριο ανέλαβαν οι  Χαρίτωνας Χαριτόνιδης, Βαγγέλης Σεϊτανίδης και Κατερίνα Μπέη και τη σκονοθεσία οι Γιώργος Κορδέλας και Παναγιώτης Πορτοκαλάκης).

Απόσπασμα από τα επίκαιρα της ΤΕΔ

Πηγή

Instagram... δεν έχουμε. Ούτε Facebook έχουμε. Twitter (ή Χ ή όπως αλλιώς το λένε)... ούτε από αυτό έχουμε.

Έχουμε όμως Google News (ακολούθησέ μας για να βλέπεις τις νέες μας αναρτήσεις) και Dailymotion (για να βλέπεις τις βιντεάρες μας)

Πως σου φάνηκε;


Θα να σου αρέσουν και αυτά

Σχόλια

https://www.mybites.gr/assets/images/user-avatar-s.jpg
Γράψε εσύ το πρώτο σχόλιο για αυτό